استاد راهنما:
دکتر عبد الرحمن حسنی فر
استاد مشاور:
دکتر غلامرضا نقوی
زمستان ۱۳۹۱
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
عنوان صفحه
چکیده ۱
پیشگفتار ۲
فصل اول-کلیات تحقیق
۱-۱-بیان مساله ۵
۱-۲-اهمیت موضوع تحقیق ۵
۱-۲-۱-اهمیت تئوریک ۶
۱-۲-۲-اهمیت عملیاتی ۶
۱-۳-سوال اصلی ۶
۱-۴-سوالات فرعی ۶
۱-۵-فرضیه تحقیق ۷
۱-۶-تعریف مفاهیم ۷
۱-۶-۱-سیره سیاسی ۷
۱-۶-۲- فقه ۷
۱-۶-۳- فقه سیاسی ۸
۱-۷-روش تحقیق و روش جمع آوری اطلاعات ۹
۱-۸-هدف تحقیق ۹
۱-۹-موانع و مشکلات تحقیق ۱۰
۱-۱۰-سازماندهی تحقیق ۱۰
فصل دوم:مبانی نظری تحقیق
۲-۱-فقیه کیست ۱۳
۲-۲- چیستی فقه سیاسی ۱۵
۲-۳- تاریخ فقه سیاسی ۲۱
۲-۴- رویکرد ۱۹
۲-۵- ضرورت حکومت ۲۰
۲-۱-۵- دیدگاه اسلام درباره ضرورت حکومت ۲۱
۲-۶- اندیشه رهبری در حکومت اسلام ۲۱
۲-۶-۱- نظر شیعه ۲۷
۲-۶-۲- نظر اهل سنت ۲۸
۲-۷- امامت ، انتخاب ، یا انتصاب ۲۹
۲-۸-۱- تعریف آزادی ۳۲
۲-۸-۲- اندیشه آزادی در اسلام ۳۳
۲-۹-۱- قیام ومبارزه ۳۶
۲-۹-۲- جنگ ۳۹
۲-۹-۳-جهاد ۴۰
فصل سوم : رهبری جامعه اسلامی و ولایت عهدی در سیره سیاسی امام رضا(ع)
۳-۱- بخش اول:رهبری جامعه اسلامی از منظر امام رضا (ع) ۴۶
۳-۱-۱- تشکیل حکومت اسلامی ۴۶
۳-۱-۲- زندگی امام رضا(ع) ۴۷
۳-۱-۲-۱-تولد ۴۷
۳-۱-۲-۲-پدر و مادر امام رضا(ع) ۴۷
۳-۱-۲-۳-القاب امام رضا (ع) ۴۸
۳-۱-۲-۴- دورران امامت ۴۸
۳-۱-۲-۵- شهادت امام ۵۱
۳-۱-۳- ضرورت حکومت و اطاعت از رهبری از نظر امام رضا(ع) ۵۲
۳-۱-۴- خصوصیات رهبر از دیدگاه امام رضا(ع) ۵۲
۳-۱-۵ اهمیت مقام امام از نظر امام رضا(ع) ۵۵
۳-۱-۶-امامت ابراهیم (ع) پس از آزمایشهای سخت ۵۸
۳-۱-۶-۱-رسیدن به مقام امامت ۵۹
۳-۱-۷-اکتسابی نبودن امامت ۶۱
۳-۱-۸-علت اطاعت مردم از امام رضا (ع) ۶۲
۳-۱-۹-خلافت از دیدگاه امام رضا(ع) ۶۴
۳-۱-۱۰-مقبولیت مردمی امام رضا(ع) ۶۷
۳-۱-۱۱-عدالت در سیره امام رضا(ع) ۷۰
۳-۱-۱۲- مصلحت تقیه در اصل امامت از منظر امام رضا (ع) ۷۲
۳-۱-۱۳-تصریح به امامت و رهبری امام رضا(ع) ۷۴
۳-۱-۱۳-۱-حدیث سلسله الذهب ۷۵
۳-۱-۱۴-جریان واقفیه و قطعیه ۷۸
۳-۱-۱۵-رهبری اسلام در عصر غیبت ۷۹
۳-۱-۱۵-۱-ضرورت حکومت و رهبری در عصر غیبت ۸۰
۳-۱-۱۵-۲- ولایت فقیه در کلام امام رضا (ع) ۸۰
۳-۲-بخش دوم: ولایت عهدی امام رضا(ع)
۳-۲-۱- سفر اجباری امام رضا(ع) به خراسان ۸۴
۳-۲-۲-پیشنهاد خلافت به امام رضا(ع) ۸۴
۳-۲-۳-پیشنهاد ولایت عهدی ۸۷
۳-۲-۳-۱-اندیشه ولایتعهدی ۸۸
۳-۲-۳-۲-عهدنامه ولایتعهدی امام رضا(ع) ۹۱
۳-۲-۳-۲-۱-متن حکم مامون ۹۱
۳-۲-۳-۲-۲-نوشته منسوب به امام رضا(ع) ۹۵
۳-۲-۳-۲-۳-نکات مهم مامون در عهدنامه ۹۷
۳-۲-۳-۲-۴-نکات مهم امام رضا(ع)در عهدنامه ۹۹
۳-۲-۳-۳-بیعت ولایتعهدی با امام رضا(ع) ۱۰۰
۳-۲-۳-۴-اهداف مامون از طرح ولایتعهدی ۱۰۱
۳-۲-۴کاربرد مصلحت در مسایل سیاسی ۱۰۷
۳-۲-۴-۱-مصلحت در ولیعهدی امام رضا(ع) ۱۰۸
۳-۲-۴-۲-پاسخ امام به معترضین ولایتعهدی او ۱۰۹
۳-۲-۵-امام رضا(ع) و فرصت ولایتعهدی ۱۱۰
فصل چهارم:آزادی و حقوق بشر در سیره سیاسی امام رضا(ع)
۴-۱- بخش اول: آزادی ۱۱۶
۴-۱-۱- آزادی از دیدگاه امام رضا (ع) ۱۱۶
۴-۱-۱-۱-آزادی شخصی ۱۱۶
۴-۱-۱-۲-آزادی سیاسی ۱۱۸
۴-۱-۱-۳- آزادی اندیشه ۱۲۰
۴-۱-۲-گفت و گوی ادیان در سیره رضوی ۱۲۴
۴-۱-۳-مناظره امام رضا (ع)با علمای ادیان مختلف ۱۲۷
۴-۱-۳-۱-هدف مامون از برگزاری مناظره ۱۲۷
۴-۱-۳-۲-واکنش امام (ع) به طرح مناظره ۱۲۹
۴-۱-۳-۳-مناظره حضرت با جاثلیق ۱۳۰
۴-۱-۳-۴-مناظره امام با راس الجالوت ۱۳۶
۴-۱-۳-۵-مناظره امام رضا(ع) با عمران صابی ۱۴۰
۴-۱-۳-۶-مناظره امام با عالم سنی ۱۵۳
۴-۱-۴-اهمیت مناظره های امام رضا(ع) ۱۵۴
۴-۲-بخش دوم: حقوق بشر ۱۵۶
۴-۲-۱-تعریف حقوق بشر ۱۵۶
۴-۲-۲-امام رضا(ع) و رفتا بشر دوستانه با غیر مسلمانان ۱۵۶
۴-۲-۲-۱- رفتار با مشرکین ۱۵۶
۴-۲-۲-۲- رفتار با اهل کتاب ۱۵۷
۴-۲-۳-رفتار بشر دوستانه امام رضا(ع) با مسلمانان ۱۶۰
۴-۲-۴-مخالفت امام رضا (ع) با ترور و خشونت ۱۶۲
۴-۲-۵- امام رضا (ع)و جلوگیری از فتنه داخلی ۱۶۳
۴-۲-۶-دفاع از حقوق ستمدیدگان در سیره امام رضا (ع) ۱۶۴
۴-۲-۷-حمایت اما رضا (ع)از حقوق کارگر ۱۶۸
۴-۲-۸-حقوق زن و مرد از منظر امام رضا(ع) ۱۷۰
فصل پنجم: دیدگاه امام رضا(ع)درباره قیام علویان
۵-۱-خاستگاه جنبش علویان ۱۷۴
۵-۱-۱- جنبش زیدیه نماد جنبش مکتبی ۱۷۶
۵-۱-۲-ستایش امام رضا (ع)از زید ۱۷۷
۵-۲-اهداف قیام علویان ۱۷۸
۵-۳-نگرش ائمه(ع) به قیام علویان ۱۸۰
۵-۴-نظر امام رضا (ع)درباره قیام علویان ۱۸۲
۵-۵-تولی و تبری در سیره امام رضا(ع) وتاثیر آن بر قیام علویان ۱۸۳
۵-۶-تاثیر شهادت امام رضا(ع)بر قیام علویان ۱۹۱
۵-۷-نتایج قیام علویان ۱۹۳
۵-۸-علل شکست قیام علویان در زمان امام رضا(ع) ۱۹۴
۵-۹-علت عدم قیام و تشکیل حکومت از جانب امامان(ع) ۱۹۶
نتیجه گیری ۱۹۹
منابع ۲۰۳
چکیده انگلیسی ۲۰۸
چکیده :
یکی از مسائلی که امروز در جهان اهمیت دارد مباحث سیاسی است چه بحث های مربوط به مبانی و اندیشه های علم سیاست،چه مسائل رفتاری و اجرایی آن علم است؛ تمام این مسائل بر اساس جهان بینی های مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. در جوامع اسلامی بررسی اندیشه ها،رفتارها و تاییدات سیاسی رهبران دینی یکی از مسائل مهم است. که می تواند چراغ راه مسلمانان باشد. در این میان سیره سیاسی امامان شیعه که از هر گونه خطاء مصون هستند، می تواند بهترین الگوی سیاسی برای بشریت باشد. هر چند برخی معتقدند که فقه سیاسی شیعه یک بحث جدید التاسیس است اما معتقدین به این نظر ظاهرا نسبت به حوزه فقه شیعه کم اطلاع بوده اگر سیر کوتاهی در فقه شیعه داشته باشیم متوجه می شویم که فقه سیاسی سابقه دیرینه دارد و از جهت زمانی بازگشت آن به صدر اسلام است. هر چند این مباحث بیشتر در ضمن مباحث فقه عمومی بیان گردیده است چنانچه وقتی به کتب فقهی مثل جواهر الکلام،شرح لمعه، و کتب حدیثی مثل وسائل الشیعه، تهذیب الاحکام، کافی و.مراجعه می کنیم به وضوح مسائلی از قبیل جهاد،امر به معروف و نهی از منکر،نماز جمعه و.به چشم می خورد که از مصادیق فقه سیاسی است . در این پایان نامه به مباحثی از قبیل فقه سیاسی، ضرورت حکومت، امامت و رهبری، مقبولیت و مشروعیت، ولایت فقیه، ولایت عهدی، تقیه، مصلحت، آزادی، حقوق بشر، قیام علویان، از دیدکاه امام رضا(ع) مورد بررسی قرار گرفته است.
پیشگفتار
بر کسی پوشیده نیست که ادیان آسمانی و پیامبران الهی،به ویژه پیامبران بزرگ ودر راس آنها حضرت محمد(ص) همگی یک هدف را دنبال می کردند و آن نجات انسان از هوا پرستی و پلیدیهای اخلاقی و نیز رهایی وی از اسارت و بندگی طاغوت و رساندنش به کمال مطلوب انسانی و کرامت های نفسانی در سایه توحید و خداپرستی بوده است. آن بزرگواران در راستای نیل به این آرمان های مقدس تا سرحد جان ،تلاش و از خود گذشتگی کرده اند و در این راه موفقیت هایی هم داشته اند؛حتی برخی از پیامبران از جمله حضرت داوود، سلیمان و یوسف توانسته اند در سایه عنایات خاصه الهی به تشکیل حکومت دینی برپایه قوانین آسمانی هر چند در برهه کوتاهی از زمان توفیق یابند و احکام و قوانین الهی را علیرغم موانع زیاد پیاده کنند،والگوی خوبی از مدینه فاضله را در سایه حکومت دینی فرا روی بشر قرار دهند.پیامبر اسلام(ص)نیز پس از هجرت به مدینه،اولین دولت اسلامی را تشکیل داد و همه مقدمات آنرا فراهم آورد.بیعت با قبایل مختلف،ایجاد برادری بین مهاجران و انصار،همزیستی مسالمت آمیز و دفاع مشترک مسلمانان و یهود مدینه و تاسیس مسجد بعنوان پایگاه امور سیاسی و اجتماعی تنها بخشی از اقدامات پیامبر (ص)در راستای تاسیس حکومت اسلامی بود.آن حضرت با قدرت اجرایی خود،قوانین اسلام را به مرحله اجراء در آورد و بعد از خود سرنوشت مردم را بلا تکلیف نگذاشت و در غدیر خم جانشین خود را به مسلمین معرفی کرد هرچند برخی از مسلمین پس از رحلت پیامبر(ص)از مسیر حق منحرف شدند؛ و فقط مدت محدودی ائمه اطهار (ع) بر مسند قدرت نشستند که در آن مدت کوتاه بهترین روش حکومت داری را برای بشریت به ارمغان آوردند. حکومت پنج ساله علی (ع)بهترین حکومت عدالت محور پس از رسول خدا بود.و ولایت عهدی امام رضا(ع)هرچند مشروط به عدم دخالت در امور حکومت پذیرفته بود ولی رفتار و گفتار آن حضرت در دوران محدود ولایت عهدی برای مردم بهترین الگو بود.رفتار آن حضرت با دانشمندان غیر مسلمان در مناظرات وجلب نظر آنها به اسلام،دفاع آن حضرت از حقوق انسانها،امر به معروف و نهی از منکر آن حضرت به صاحبان قدرت حتی مامون خلیفه عباسی و.تنها گوشه کوچکی از سیره سیاسی آن حضرت بود که بعنوان مباحث فقه سیاسی شیعه قابل بررسی و تجزیه و تحلیل است.این پایان نامه در واقع بخشی از سیره سیاسی امام رضا(ع) است؛که برای جامعه بشری به ارث گذاشت.میراثی که اگر انسانها از آن تبعیت کنند رستگاری را بر ای خود به ارمغان خواهند آورد.
این پایان نامه دارای پنج فصل است که در این فصول تلاش شده سیره سیاسی امام رضا (ع) بر مبنای فقه سیاسی شیعه مورد بررسی قرار گیرد.
در فصل اول به بیان کلیات تحقیق اعم از بیان و توضیح مساله،سوال اصلی،سوالات فرعی،فرضیه،مفاهیم، اهمیت تحقیق و اهداف پژوهش پرداخته شده است .
در فصل دوم ادبیات و چارچوب نظری تحقیق ورویکرد مربوط به آن بیان شده است
در فصل سوم مباحث رهبری و ویژگیهای آن و ولایت عهدی امام رضا از نظر آن حضرت را تجزیه و تحلیل نموده است و در فصل چهارم آزادی و حقوق بشر در سیره آن حضرت مورد بحث قرار گرفته و در فصل پنجم موضوع امام رضا درباره جنبش علویان را مورد بررسی قرار داده است و در پایان نتیجه گیری و جمع بندی مطالب کل پایان نامه آورده شده است.
ا زآن جایی که اندیشه های سیاسی برگرفته از دیدگاه های دانشمندان علم فلسفه ،سیاست و بوده که زاییده فکر بشری است و بخش دیگری از دیدگاه ها برگرفته از کلام وحی معصومین است بر همین اساس فقه سیاسی که تبیین کننده نظریه دین در حوزه سیاست است. تولید بخشی از اندیشه سیاسی اسلام بر مبنای فقه سیاسی می باشد. بر این اساس بررسی سیره امام رضا(ع) از منظر فقه سیاسی شیعه بدین معنا که هرگونه رفتار, گفتار و تایید آن حضرت در رابطه با مسائل سیاسی از بعد فقه سیاسی شیعه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته. بدین معنا که آزادی بیان که از ویژگی های مدرنیته است وقتی مامون جلسات مناظره برپا می کند امام رضا(ع) به مخالفین مذ هب شیعه واسلام در یک فضای باز و آزاد اجازه بیان افکار وعقاید شان را می داد. و این نمونه بارز آزادی بیان دراسلام بود, یا نظر آن حضرت، در خصوص حکومت اسلامی و رهبری آن، بر مبنای فقه سیاسی شیعه بر اساس امر امامت و قبول ولایت عهدی امام رضا بر مبنای تقیه بود. امروزکه جایگاه مردم به عنوان رکنی از دمو کراسی است ،مردم نقش مهمی در حکومت دینی وتعیین رهبری آن را دارند این همان مقبولیت سیاسی آنهاست. و در پایان موضع امام رضا (ع) درباره حرکات و جنبش علویان و نظر فقهی اسلام در این مورد مورد بررسی قرار می گیرد.
۱-۲ . اهمیت موضوع تحقیق
۱-۲-۱٫ اهمیت تئوریک
این تحقیق سیره سیاسی امام رضا را از منظر فقه سیاسی شیعه مورد بررسی قرار می دهد. که در زمان حاضر میتواند، راهگشای بسیاری از مسائل جدید و مستحدثه از قبیل بحث رهبری حکومت اسلامی ،آزادی انسان ها بر اساس شریعت اسلام و حقوق انسا ن ها -که امروزه بازیچه دست کشور های استعمار گر و حاکمان مستبد گردیده- به عنوان الگویی در جامعه اسلام باشد.
۱-۲-۲٫ اهمیت عملیاتی
نتایج این تحقیق می تواند در مراکز علمی ، دانشگاهی، پژوهشی ، حوزه های علمیه و افراد علاقه مند به مطالعه درباره سیره سیاسی امام رضا (ع) با محور های رهبری حکومت اسلامی ،آزادی انسان ها بر اساس شریعت اسلام ،حقوق انسا ن ها و قیام و مبارزه با طاغوت به عنوان الگویی در جامعه اسلام مورد استفاده قرار گیرد.
۱-۳٫ سوال اصلی
سیره امام رضا(ع) از منظر فقه سیاسی شیعه چگونه قابل تحلیل و بررسی است؟
۱-۴٫ سئوالات فرعی
۱- نظر امام رضا در باره رهبری جامعه چیست آن را بر مبنای فقه سیاسی تحلیل کنید؟
۲- آزادی وحقوق بشراز نظر امام رضا چگونه بود؟
۳- موضع امام در باره جنبش های علوی علیه قدرت حاکمه را تشریح فرمایید؟
۱-۵٫ فرضیه تحقیق
بررسی سیره امام رضا(ع) از منظر فقه سیاسی شیعه مبتنی برآزادی و حریت انسان ،آزادی بیان و اندیشه و رعایت حقوق انسان ها،تاکید بر محوریت ولایت امامان معصوم در زمان حضور آنها و ولایت فقها در زمان غیبت امام معصوم(ع)، حفظ جان شیعیان با نگاه امنیتی و موافقت ضمنی از جنبش های سیاسی مکتبی مدافع امامت ائمه و مخالف جنبش هایی که در مسیر انحراف از اصل امامت قرار داشتند، در سطح جامعه اسلامی بود.
۱-۶٫ تعریف مفاهیم
۱-۶-۱٫ سیره سیاسی
سیره در لغت به معنای روش، حالت و هیئت را گویند. و در اصطلاح عبارت است از روش و خط مشی فردی خاص که به صورت مستمر انجام گردد. همچنین سیره را می توان سنت، مذهب، راه و رسم سلوک و طریقه ی خاص زندگی معنا کرد. منظور ما در اینجا از سیره همان سنت ، طریقه و روش مشی و رفتار ، گفتار و امضای(تایید) معصوم است و قلمرو بحث هم، سیره و سنت امامان معصوم (ع) در حوزه سیاست است.
۱-۶-۲٫ فقه
فقه عبارت است از: فهمیدن و دانستن قوانین و احکام شریعت اسلام از طریق دلائل تفصیلی آنها
ودر تقسیم بندی آن نظرات مختلفی وجود دارد. که شهید مطهری آن را بر چهار قسم تقسیم
کرده است.
-عبادات: منظور کارهایی هستند؛ که برای انسان تکلیف هستند. و شرط قبولی این کارها قصد قربت و جلب رضای الهی است. مثل طهارت، نماز، زکات، خمس، حج، جهاد، روزه، امر به معروف و نهی از منکر.
۲-معاملات(عقود وایقاعات): منظورآن بخش از فقه است که در انجام آنهاصیغه عقد لازم است. ولی در آنها قصد قربت و جلب رضایت الهی شرط نیست. که اگر پس از خواندن صیغه عقد از طرف واگذار کننده، طرف گیرنده لازم باشد لفظ قبول به کار ببرد. یعنی ایجاب و قبول داشته باشد.می شود عقد مثل عقد نکاح،معامله و.واگر از طرف مشتری قبول لازم نباشد می شود ایقاع مثل طلاق.
۳-سیاسات:که مربوط به احکام حکومت و مسائل سیاسی اجتماعی می شود. مثل حدود، قصاص، دیات، شهادات، رابطه مردم با حاکم اسلامی واحکام آن.
۴-احکام: آن اموری است که قصد قربت و جلب رضایت الهی در آن شرط نیست. و در عین حال
نیاز به عقد یک طرفه یا دو طرفه ندارد.حکمی که خدا تشریع کرده و لازم الاجراء است. مثل تعزیرات،حدود،قصاص.( شکوری ،۱۳۷۷، ص ۶۲و۵۶)
۱-۶-۳٫ فقه سیاسی
مجموعه قواعد و اصول فقهی و حقوقی است که عهده دار تنظیم روابط مسلمانان با خودشان و ملل دیگر عالم براساس مبانی قسط و عدل است که تحقق فلاح و آزادی و عدالت را فقط در سایه
توحید عملی می داند.(همان،ص۷۶)در این تعریف فقه سیاسی به دو بخش عمده تقسیم می شود:
۱-اصول و قواعد مربوط به سیاست داخلی و تنظیم روابط درون جامعه اسلامی
۲-اصول و قواعد مربوط به سیاست خارجی و تنظیم روابط بین الملل و جهانی اسلام.
۱-۷٫ روش تحقیق و روش جمع آوری اطلاعات
روش تحقیق به صورت توصیفی و تحلیلی است. که در این روش ضمن توصیف مفاهیم و پدیده ها
به تجزیه و تحلیل آن ها می پردازیم . تحلیل و تشریح سیره(رفتار ،گفتار،تاییدات)سیاسی امام رضا (ع) براساس مبانی دینی و فقهی شیعه که ازاسناد تاریخی و حدیثی و آیات قرآن نیز استفاده شده می باشد. و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات با روش توصیفی و تحلیل محتوایی متون دینی و آیات و روایات انجام می گیرد. ومبانی آن بر اساس مکتب اصولیون که فقه را بر اساس قرآن ، روایات وارده از معصومین (ع) ،عقل واجماع فقها بررسی می کنند مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد .
روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و فضای مجازی بوده و به صورت فیش برداری، انجام گرفته
است.
۱-۸٫ هدف تحقیق
۱- هدف این تحقیق بررسی و شناخت اندیشه های سیاسی امام رضا(ع) و بررسی آن با مبانی فقه سیاسی شیعه جهت شناخت بیشتر جامعه بشری نسبت به آن امام معصوم (ع) است.
۲-تبیین اندیشه های سیاسی امام رضا (ع)
۳-از آنجایی که سیره سیاسی ائمه کمتر مورد توجه قرار گرفته است. لذا لازم بود. در این زمینه
تحقیقاتی صورت گرفته تا مورد استفاده جامعه علمی و پژوهشی قرار گیرد. |
حجم: | 2.53 MB |
فایلها: | 65 |
- حذف کش
- ۳۱ خرداد ۹۹ ، ۲۳:۵۸